γυμνός

-ή, -ό (AM γυμνός, -ή, -όν)

1. αυτός που δεν φοράει τίποτε

2. εκείνος που δεν φοράει όλα τα απαραίτητα ενδύματα, μισοντυμένος

3. εκείνος που φοράει κουρέλια, ο ρακένδυτος

4. στερημένος από κάτι

5. αβοήθητος

6. απαλλαγμένος από κάτι

7. (για τόπους) άγονος, χωρίς βλάστηση

8. (για όπλα) αυτός που είναι έξω από τη θήκη ή το κάλυμμα του

9. πραγματικός, ειλικρινής

νεοελλ.

1. αυτός που έχει ελάχιστη επίπλωση ή διακόσμηση

2. (για γυναίκα) άσεμνα ντυμένη

3. το ουδ. ως ουσ. το γυμνό

αναπαράσταση γυμνού σώματος

4. επίρρ. γυμνά

απλά, με σαφήνεια

αρχ.

1. άοπλος

2. ελαφρά οπλισμένος

3. αγένειος

4. (για άλογο) χωρίς χαλινάρι

5. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τα γυμνά

τα ακάλυπτα μέρη τού σώματος.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πρόκειται για αρχαία λέξη, που απαντά σε πολλές ινδοευρωπαϊκές γλώσσες με διάφορες όμως μορφές, οι οποίες οφείλονται είτε σε ανομοίωση είτε σε λόγους οικονομίας τής γλώσσας. Στις δυτικές γλώσσες οι τύποι για το γυμνός φέρουν οδοντικό επίθημα (πρβλ. λατ. nū dus, αρχ. ιρλ. nocht, γοτθ. nagaps, γερμ. nackt, αρχ. νορβ. nokkuiər). Ενώ στις ανατολικές γλώσσες αφενός απαντούν τύποι με εκτεταμένη βαθμίδα ρίζας και χωρίς επίθημα (πρβλ. λιθ. nuogas, αρχ. σλαβ. nagŭ) αφετέρου τύποι με επίθημα -n- (πρβλ. αρχ. ινδ. nagna- αβεστ. mayna-). To επίθημα τών γερμανικών τύπων (αρχ. νορβ. nakinn, αρχ. φριζ. naken) προήλθε ίσως από τις μετοχές σε -n. Εξάλλου το χεττ. nekumanza παρουσιάζει απόκλιση λόγω τού φωνήεντος -e- (πρβλ. και αρμ. merk) και πιθ. αποτελεί νεώτερο σχηματισμό κατά τα επίθετα σε -want. Ο ελλ. τ. γυμνός ανάγεται στην ινδοευρ. ρίζα *nog^w-no- «γυμνός». Η ύπαρξη τού -υ-δικαιολογείται από το ακόλουθο χειλοϋπερωικό (πρβλ. νυξ), ενώ το σύμπλεγμα -μν- παριστάνει το IE -g^wn- (πρβλ. αμνός). Πρόβλημα παρουσιάζει το αρχικό -γ- τού τύπου, το οποίο δεν έχει ερμηνευτεί με βεβαιότητα. Η εξέλιξη *νυγνός > *μυγνός > γυμνός δεν είναι ικανοποιητική. Ο Ησύχιος εξάλλου παραδίδει τ. λυμνός, πιθ. < *νυμνός, με ανομοίωση (πρβλ. και «απολύγματος

απογύμνωσις», Κύπριοι).

ΠΑΡ. γυμμνάζω, γυμνότητα (AM -της), γυμνώνω (AM -ώ)

αρχ.

γυμνάς, γυμνής, γυμνικός

νεοελλ.

γύμνια.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) γυμνόκαρπος, γυμνοκέφαλος, γυμνόπους, γυμνοσοφιστές (Α -αι), γυμνόσπερμος

αρχ.

γυμνοδερκούμαι, Γυμνοπαιδία, γυμνοπαιδική, γυμνοπόδιον, γυμνορρύπαρος, γυμνοσπέρματος, γυμνόχρους

αρχ.-μσν.

γυμνοποδώ

μσν.- νεοελλ.

γυμνοπόδης

νεοελλ.

γυμνιππεύω, γυμνοδασία, γυμνόδερμος, γυμνοθεραπεία, γυμνόκαυλος, γυμνοκράτης, γυμνοκρατία, γυμνοκώλης, γυμνόκωλος, γυμνόλαιμος, γυμνόνωτος, γυμνοπόδαρος, γυμνοποδία, γυμνόπτερος, γυμνόρρiζος, γυμνοσάλιαγκας, γυμνοσκελής, γυμνόσκελος, γυμνόστερνος, γυμνόστηθος, γυμνόσωμος, γυμνόφυλλος. (Β' συνθετικό) ημίγυμνος

αρχ.

πάγγυμνος, παράγυμνος νεοελλ. θεόγυμνος, κατάγυμνος, μισόγυμνος, ολόγυμνος].